World Malaria Day 2023 : आज जागतिक मलेरिया दिन जगभरात साजरा केला जात आहे. हा दिवस दरवर्षी 25 एप्रिल रोजी साजरा केला जातो. मलेरियाबद्दल लोकांमध्ये जागरुकता वाढवणे हा त्याचा उद्देश आहे. दरवर्षीप्रमाणे यंदाही मलेरिया दिन साजरा करण्यासाठी ‘रेडी टू कॉम्बॅट मलेरिया’ ही खास थीम ठेवण्यात आली आहे. मलेरियाला सामोरे जाण्यासाठी लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे हा त्याचा उद्देश आहे.
मलेरिया हा मादी अॅनोफिलीस डास चावल्याने होतो. पावसाळ्यात किंवा वातावरणात आर्द्रता असताना मलेरियाच्या डासांची उत्पत्ती होऊन रोगराई पसरते. ताप, डोकेदुखी, उलट्या, थंडी वाजून येणे, थकवा, चक्कर येणे आणि पोटदुखी ही मलेरियाची काही सामान्य लक्षणे आहेत. साधारणपणे मलेरिया दोन आठवड्यांत बरा होतो पण या आजाराकडे दुर्लक्ष करणे रुग्णासाठी घातक ठरू शकते. मलेरिया झाल्यास रुग्णाने आपल्या आहाराची विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.
मलेरिया रोग कसा होतो?
भारतात दरवर्षी मलेरियाचे हजारो रुग्ण आढळतात. डब्ल्यूएचओच्या मते, बहुतेक प्रकरणांमध्ये, मलेरिया संक्रमित मादी अॅनोफिलीस डासांच्या चाव्याव्दारे होतो. प्लाझमोडियम व्हायव्हॅक्स विषाणू संक्रमित मादी अॅनोफिलीस डासांच्या चाव्याव्दारे मानवांमध्ये पसरतो. हा विषाणू मलेरिया रोगाचे कारण आहे. यावर वेळीच उपचार न केल्यास हा विषाणू यकृतापर्यंत जाऊन परिस्थिती भयावह बनवू शकतो. काही प्रकरणांमध्ये, दूषित रक्त संक्रमण आणि दूषित सुयांमुळे देखील मलेरिया होऊ शकतो.
हेही वाचा – कुटुंबाच्या सुरक्षेसाठी प्रधानमंत्री विमा योजना..! जाणून घ्या लागणारी कागदपत्रे
मलेरियाची लक्षणे
डब्ल्यूएचओच्या मते, मलेरियाची लक्षणे साधारणपणे संक्रमित डास चावल्यानंतर 10-15 दिवसांत दिसू लागतात. काही लोकांमध्ये लक्षणे सौम्य असू शकतात, विशेषत: ज्यांना पूर्वी मलेरियाचा संसर्ग झाला आहे. थरथरणारी थंडी, खूप ताप आणि डोकेदुखी ही त्याची सुरुवातीची लक्षणे मानली जातात. याशिवाय अंगदुखी, मळमळ, उलट्या, घाम येणे आदी समस्याही उद्भवू शकतात.
त्याच वेळी, गंभीर प्रकरणांमध्ये, रुग्णाला श्वास घेण्यास त्रास होणे, डोळे आणि त्वचा पिवळी पडणे, जास्त थकवा, अशक्तपणा, लघवीमध्ये रक्त, असामान्य रक्तस्त्राव, स्मरणशक्तीच्या समस्या यासारख्या समस्या देखील असू शकतात. सौम्य मलेरियाची लक्षणे दिसू लागल्यावरच उपचार करावेत. दुसरीकडे, गंभीर लक्षणे दिसल्यावर, रुग्णाला ताबडतोब आपत्कालीन स्थितीत नेले पाहिजे, अन्यथा परिस्थिती घातक ठरू शकते. गर्भधारणेदरम्यान मलेरियाच्या संसर्गामुळे अकाली प्रसूती किंवा कमी वजनाच्या बाळाची प्रसूती होऊ शकते.
मलेरियाच्या रुग्णांनी कोणता आहार घ्यावा?
कर्बोदके
डब्ल्यूएचओ म्हणते की मलेरियाच्या तापामध्ये शरीराचा चयापचय दर वाढतो, (या स्थितीत ते जास्त कॅलरीज बर्न करते), त्यामुळे तुमच्या शरीराला अधिक कॅलरीजची आवश्यकता असते. मलेरियामध्ये रुग्णांनी जास्त कार्बोहायड्रेटयुक्त आहार घ्यावा. संपूर्ण धान्य आणि बाजरीऐवजी तांदूळ निवडा कारण ते सहज पचते आणि शरीराला जलद ऊर्जा देते.
हेही वाचा – LIC Scheme : आयुष्यभरासाठी 50,000 रुपये पेन्शन हवंय? ‘या’ योजनेत करा गुंतवणूक; वाचा डिटेल्स!
प्रथिने
मलेरियामुळे ऊतींचे नुकसान होते ज्यामुळे प्रथिने आणि कार्बोहायड्रेट्सची गरज वाढते. हे दोन्ही मॅक्रोन्यूट्रिएंट्स ऊती तयार करण्यात मदत करतात. Instahealth.in या आरोग्य कंपनीच्या सह-संस्थापक आणि आहारतज्ञ सल्लागार वसुंधरा अग्रवाल यांनी एका इंग्रजी वृत्तपत्राला सांगितले की, प्रथिने हे अमिनो अॅसिडपासून बनलेले मॅक्रोमोलेक्यूल्स असतात जे आहारात आवश्यक असतात. या रोगामध्ये प्रतिपिंडांचे संश्लेषण करण्यासाठी आवश्यक प्रथिने उपलब्ध नसल्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती प्रभावित होते. या प्रकरणात, रुग्णाने अंडी, काजू, दुबळे मांस, मासे आणि दुग्धजन्य पदार्थ यासारखे निरोगी प्रथिन स्त्रोतांचे सेवन केले पाहिजे.
शरीर हायड्रेट करा
मलेरियाच्या रूग्णांनी त्यांच्या आहारात शक्यतो सर्व प्रकारे द्रव पदार्थांचा समावेश करावा. नारळ पाणी, उसाचा रस, ताज्या फळांचा रस, लिंबूपाणी, सूप यासारख्या गोष्टी प्या. पिण्याआधी पाणी उकळून घ्या कारण त्यामुळे पाण्यात असलेले बॅक्टेरिया नष्ट होतात. द्रवपदार्थ शरीरातील विषारी द्रव्ये लघवीद्वारे बाहेर टाकतात, ज्यामुळे तुम्हाला लवकर बरे होण्यास मदत होते.
चरबीचे सेवन नियंत्रित करा
तुमच्या आहारात फ्लॅक्स सीड्स, चिया सीड्स, अक्रोड, मासे आणि फिश ऑइल भरपूर प्रमाणात वापरा. त्यामुळे शरीरातील जळजळ कमी होण्यास मदत होते. तुम्ही त्यांना तळूनही स्नॅक्स म्हणून खाऊ शकता. पण जास्त तळलेले पदार्थ खाऊ नका.
व्हिटॅमिनचे सेवन वाढवा
आपल्या आहारात व्हिटॅमिन ए आणि सी वाढवा. हे जीवनसत्त्वे शरीरातील मुक्त रॅडिकल्सशी लढण्यास मदत करतात आणि शरीराला संसर्गापासून वाचवतात. पपई, आंबा, द्राक्षे, गोड चुना आणि अननस या फळांचा आहारात समावेश करा, कारण ते रोगप्रतिकारशक्ती वाढवतात.
हे पदार्थ टाळा
संपूर्ण धान्य, बाजरी आणि उच्च फायबरयुक्त पदार्थांपासून दूर रहा. मसालेदार/गरम अन्न, लोणचे, जंक आणि तेलकट पदार्थ टाळा कारण ते पोटाच्या समस्या आणि छातीत जळजळ होऊ शकतात. चहा, कॉफी आणि इतर कॅफिनयुक्त पेये घेणे टाळा.
संरक्षणाचा मार्ग
- मलेरिया टाळण्यासाठी प्रथम डास टाळणे आवश्यक आहे. म्हणूनच आजूबाजूला जास्त डास असतील तेव्हा मच्छरदाणी लावूनच झोपा.
- घराच्या दारावर आणि खिडक्यांना जाळ्या लावा जेणेकरून डास आत जाऊ शकत नाहीत.
- घरामध्ये डास प्रतिबंधक फवारणी करा आणि मच्छर प्रतिबंधक वापरा.
- रात्री झोपताना पूर्ण बाह्यांचे कपडे घाला जेणेकरून शरीराचा बराचसा भाग झाकला जाईल.
- आजूबाजूला पाणी साचू देऊ नका, पाण्यात डासांची उत्पत्ती होण्याचा धोका जास्त आहे.
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!