दहा दिवसांचे विपश्यना ध्यान अत्यंत कठीण मानले जाते. कॉर्पोरेट क्षेत्रात काम करणाऱ्या तरुणांमध्येही याची प्रचंड क्रेझ आहे. विपश्यना (Vipassana In Marathi) तुमचे मानसिक चैतन्य, एकाग्रता आणि तुमच्या प्रबळ इच्छाशक्तीचीही चाचणी घेते. यामध्ये झोपणे, उठणे, ध्यान करणे आणि खाणे यांचे प्रमाणही आव्हानात्मक आहे. एकंदरीत, विपश्यना ध्यान हे बुद्धाच्या मूळ शिकवणीतून प्राप्त होणारे सजगतेचे ध्यान आहे. असे म्हणतात की जेव्हा ही प्रथा संपूर्ण जगातून आणि विशेषत: भारतातून नाहीशी झाली, तेव्हा लोक विसरले, नंतर म्यानमार (ब्रह्मदेश) मध्ये ती चालू राहिली. तिथून ते भारतात आले आणि आता पुन्हा जगभर पसरले आहे. असे म्हटले जाते, की जर तुम्ही ही साधना 10 दिवस केली तर तुम्ही केवळ शारीरिक आणि मानसिक स्तरावर स्वतःला शुद्ध आणि नवीन चेतनेने सुसज्ज कराल.
असे म्हणता येईल की ही साधना एखाद्याचा आत्मविश्वास आणि मानसिक शक्तीला आव्हान देण्याचा आणि चाचणी करण्याचा एक मार्ग आहे. हे ज्ञानप्राप्तीसाठी देखील उपयुक्त मानले जाते. यासाठी अनेक कोर्सेस असले तरी 10 दिवसांचे ध्यान सर्वोत्तम मानले जाते.
विपश्यना ध्यान म्हणजे काय?
विपश्यना, म्हणजे “गोष्टी जशा आहेत तशा पाहणे,” हे भारतातील सर्वात जुन्या ध्यान तंत्रांपैकी एक आहे. हे 10 दिवसांच्या कोर्समध्ये शिकवले जाते. यामध्ये भक्त विपश्यनेच्या मूलभूत गोष्टी शिकतात, हे अनुभवी शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाखाली केले जाते. विपश्यनेचा सराव हा आत्मशोधाचा प्रवास आहे. तुम्हाला प्राचीन शिकवणींच्या सत्यांचा अनुभव घेण्याची संधी देते. मनाचे पूर्ण शुद्धीकरण, करुणा आणि समता यांसारख्या मूल्यांचा विकास आणि सहानुभूती वाढवणे हे या सरावाचे ध्येय आहे. सर्व मानसिक अशुद्धता वास्तविकतेच्या वास्तविक स्वरूपाच्या मूलभूत अज्ञानातून उद्भवतात. हे मूलभूत अज्ञान हेच सर्व दुःखाचे मूळ आहे. विपश्यना हा वास्तविकतेच्या खऱ्या स्वरूपाची अंतर्दृष्टी विकसित करून हे अज्ञान दूर करण्याचा एक मार्ग आहे.
भारतात विपश्यनेची 112 अधिकृत केंद्रे आहेत. देशाच्या उत्तरेकडून दक्षिणेकडे आणि पूर्वेकडून पश्चिमेपर्यंत पसरलेल्या जवळजवळ प्रत्येक राज्यात त्याची केंद्रे आहेत. काही राज्यांमध्ये, त्याचे एकच केंद्र आहे, तर काही राज्यांमध्ये लोकसंख्येच्या बाबतीत बहुसंख्य केंद्रे आहेत. जसे बिहारमध्ये 5, छत्तीसगडमध्ये 4, गुजरात 9, हरयाणा 4, कर्नाटक 4, मध्य प्रदेश 6, महाराष्ट्र 35, ओडिशा 2, राजस्थान 6, सिक्कीम 2, तामिळनाडू 4, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेश 12, उत्तर प्रदेश 6 आणि पश्चिम बंगालमध्ये 2 केंद्रे आहेत. ही सर्व केंद्रे भारतातील विपश्यनेशी संबंधित एसएन गोएंका यांच्या संस्थेद्वारे चालवली जातात, ज्यांनी म्यानमारमधून ही अध्यात्मिक प्रथा भारतात परत आणली आणि ती येथे जिवंत ठेवली.
विपश्यनेत काय काय करतात?
https://www.dhamma.org या अधिकृत साइटला भेट देऊन तुम्ही या 10 दिवसांच्या साधनेसाठी केंद्रे निवडू शकता. तसे, भारतातील प्रत्येक विपश्यना केंद्राची स्वतःची अधिकृत साइट देखील आहे, जिथे तुम्ही कोर्ससाठी आगाऊ बुकिंग करू शकता.
दहा दिवसांच्या साधना अभ्यासक्रमासाठी एक दिवस आधी केंद्रावर पोहोचावे लागते. कोर्स दुसऱ्या दिवशी सकाळी सुरू होतो आणि दहा दिवस चालतो. यामध्ये रोज सकाळी ५ वाजता उठावे लागते. अनेक भागात साधना असते आणि साधना एकट्यानेही करावी लागते. या साधनेत मौन बाळगावे लागते. बोलायला मनाई आहे. डोळ्यांद्वारेही बोलू शकत नाही. जसजशी साधना वाढत जाते, तसतशी ती अवघड होत जाते. ही साधना तासन्तास एका खोलीत एकटे बसून करावी लागते.
सर्व सहभागी साधकांना रात्री 10 वाजेपर्यंत झोपावे लागते. यामध्ये बोलणे वर्ज्य असल्याने आणि सतत बसून ध्यान करावे लागते, त्यामुळे शरीर, मन आणि मेंदूचे नवीन दरवाजे उघडू लागतात. नवीन अनुभव येतात. असे म्हणतात की पहिले पाच दिवस कठीण असतात. दरम्यान, अनेक वेळा लोकांना ते सहन होत नाहीत आणि ते निघून जातात. परंतु जे या कोर्समध्ये 5-6 दिवस राहतात त्यांच्यासाठी पुढील साधनेत मग्न होणे स्वाभाविक आहे, कारण शरीर, मन आणि मेंदू नवीन परिस्थितीशी पूर्णपणे जुळवून घेतात. त्यात नवीन प्रकारचे अनुभव येतात. शरीर आणि मन चेतना आणि उर्जेने सुसज्ज होतात आणि आपल्याला स्वतःबद्दल खूप चांगले वाटू लागते.
हेही वाचा – ट्रकच्या मागे ‘Horn OK Please’ का लिहिलेले असते माहितीये?
विपश्यना हे भारतातील सर्वात जुन्या ध्यान तंत्रांपैकी एक आहे. त्याचा उगम बुद्धापासून झाला. त्याचा उपयोग त्यांनी ज्ञानप्राप्तीसाठी केला. त्यानंतर त्यांनी आपल्या 60 शिष्यांना विपश्यना तंत्र शिकवले. त्यांना वेगवेगळ्या दिशेने पाठवले. त्यानंतर विपश्यना संपूर्ण उत्तर भारतात पसरली. अगदी राजे-सम्राटांनीही ती पाळली.
‘वाचा मराठी’चे व्हॉट्सॲप चॅनेल येथे फॉलो करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-3 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-2 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!