जगभरातील शेतकऱ्यांसाठी एक आनंदाची बातमी आहे. आता केवळ 15 दिवसांत शेतीतून मिळणार उत्पादन दुप्पट होऊ शकते. एकीकडे, वाढीव उत्पन्नाच्या रूपात वाढीव उत्पादनाचा फायदा शेतकऱ्यांना होईल, तर दुसरीकडे, वाढलेल्या उत्पादनामुळे सरकारला जगभरातील अन्न संकटाचा सामना करण्यास मदत होईल. तसेच सर्वसामान्यांना अन्नसुरक्षेच्या रूपाने मोठा दिलासा मिळणार आहे. हे सर्व शास्त्रज्ञांनी तयार केलेल्या इलेक्ट्रॉनिक मातीमुळे (Electronic Soil In Marathi) होईल.
ई-मातीच्या वापरामुळे कृषी क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडू शकतात, असा दावा संशोधकांनी केला आहे. ही खास माती स्वीडनच्या लिंकोपिंग विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांनी तयार केली आहे. इलेक्ट्रॉनिक मातीच्या मदतीने अवघ्या 15 दिवसांत उत्पादन दुप्पट होऊ शकते, असा त्यांचा दावा आहे. संशोधन अहवालानुसार, या विशेष मातीच्या मदतीने शहरी भागातही शेती करणे सोपे होणार आहे. एवढेच नाही तर या मातीत शेती केल्याने पिकावर हवामानाचा परिणामही अगदी किरकोळ होईल. सोप्या शब्दात, तुमचे पीक हवामानाच्या अस्पष्टतेपासून सुरक्षित राहील.
लिंकोपिंग युनिव्हर्सिटीचे सहयोगी प्राध्यापक एलेनी स्टॅव्ह्रिनिडो यांनी बार्लीच्या रोपांवर ही माती वापरली. प्रयोगाचे परिणाम धक्कादायक होते. सर्वप्रथम आपण हे जाणून घेऊया की इलेक्ट्रॉनिक्स माती म्हणजे काय? लिंकोपिंग विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांनी दावा केला आहे की त्यांनी माती अशा प्रकारे तयार केली, की ती सामान्य मातीपेक्षा जास्त सुपीक आहे. या मातीत वनस्पतींच्या वाढीचा वेग वाढतो. शास्त्रज्ञांनी माती अशा प्रकारे तयार केली आहे की ती वीज प्रवाहित करून शेतीसाठी वापरली जाऊ शकते. शास्त्रज्ञांनी त्याला इलेक्ट्रॉनिक माती असे नाव दिले आहे.
हेही वाचा – कोकणचा, द्वारकेचा ‘पाणबुडी प्रकल्प’ आहे तरी काय?
संशोधकांच्या मते जगभरातील देशांची लोकसंख्या झपाट्याने वाढत आहे. त्याचबरोबर वातावरणातील बदलामुळे ऋतूही झपाट्याने बदलत आहेत. अशा स्थितीत वाढत्या लोकसंख्येला पुरेशी पिके घेणे सोपे नाही. पारंपारिक पद्धती वापरून केलेली शेती वाढत्या लोकसंख्येला पोषक ठरू शकत नाही हे निश्चित. इलेक्ट्रॉनिक मातीच्या माध्यमातून उत्पादन वाढवून भविष्यातील अन्न संकट दूर करता येईल, असा त्यांचा दावा आहे. शास्त्रज्ञांनी बार्लीच्या वनस्पतींवर इलेक्ट्रॉनिक्स माती वापरली. यामध्ये झाडाच्या मुळांवर विजेचा वापर करण्यात आला. ही पद्धत हायड्रोपोनिक्सवर वापरली गेली. हायड्रोपोनिक्स म्हणजे पाण्यात वनस्पती वाढवण्याची पद्धत. या पद्धतीमध्ये झाडे वाढवण्यासाठी मातीची गरज नसताना, पाण्याचीही फार कमी गरज असते.
शास्त्रज्ञांच्या मते, या पद्धतीचा वापर करून बार्ली, औषधी वनस्पती आणि काही भाज्या पिकवण्यात यश मिळाले आहे. संशोधकांचे म्हणणे आहे की अशा प्रकारे घेतलेल्या बार्ली पिकाच्या वाढीवर परिणाम होऊ शकतो. सोप्या शब्दात, पीक उत्पादन वाढवता येते. शास्त्रज्ञांनी सांगितले की इलेक्ट्रॉनिक्स चिकणमाती बायोपॉलिमर ‘सेल्युलोज’पासून बनविली जाते. त्यात पेडगॉट नाकाचा प्रवाहकीय पॉलिमर जोडला गेला. मग त्यात इलेक्ट्रिकल स्टिम्युलेशन केले. संशोधन अहवालानुसार ही माती खूप कमी ऊर्जा वापरते.
नवीन संशोधनामुळे हायड्रोपोनिक तंत्रज्ञानाद्वारे शेतीला चालना देण्याचे नवीन मार्ग खुले झाल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे. संशोधनात आढळलेल्या पद्धतीद्वारे, ज्या भागात हवामान अनेकदा खराब असते किंवा जेथे माती पिकांसाठी योग्य नसते. अशा ठिकाणी पीक उत्पादनात वाढ करता येते. लिंकोपिंग युनिव्हर्सिटीच्या ऑरगॅनिक इलेक्ट्रॉनिक्सच्या प्रयोगशाळेतील सहयोगी प्राध्यापक एलेनी यांनी हायड्रोपोनिक शेतीसाठी विद्युत प्रवाहकीय लागवड सब्सट्रेट विकसित केले आहे. याला ती इलेक्ट्रॉनिक्स माती म्हणतात. लिंकोपिंग युनिव्हर्सिटीच्या म्हणण्यानुसार, हे संयोजन नवीन नाही, परंतु ते पहिल्यांदाच शेतीमध्ये वापरले गेले आहे.
‘वाचा मराठी’चे व्हॉट्सॲप चॅनेल येथे फॉलो करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-3 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-2 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!