Dark Tourism : केरळमधील वायनाडमध्ये भूस्खलन झाले. ज्यामध्ये 300 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला. ढिगाऱ्यांमध्ये अनेक लोक जिवंत सापडले आहेत. दरम्यान, केरळ पोलिसांनी सोशल मीडियावर सतर्कतेचा इशारा दिला आहे. ‘डार्क टुरिझम’साठी येणाऱ्या लोकांनी येथे फिरायला येऊ नये, असे पोलिसांचे म्हणणे आहे. त्यामुळे मदतकार्यात अडथळे येत आहेत. आता प्रश्न असा आहे की हे ‘डार्क टुरिझम’ काय आहे, ज्यामुळे केरळ पोलिसांना सतर्कतेचा इशारा द्यावा लागला?
डार्क टुरिझम ज्याला ब्लॅक टुरिझम, थानाटुरिझम, मॉर्बिड टुरिझम आणि ग्रीफ टुरिझम म्हणूनही ओळखले जाते. हे अशा ठिकाणी घडते जेथे काही प्रकारची शोकांतिका घडली आहे. डार्क टुरिझम संकल्पना तुम्हाला नवीन वाटेल. पण त्याची संस्कृती देशभरातून जगभर वाढली आहे.
अहवालानुसार, जेव्हा लोक समुद्र, पर्वत किंवा हिरवळऐवजी त्या भागांना किंवा इमारतींना भेट देऊ लागतात, जिथे एखादी दुर्घटना, नैसर्गिक आपत्ती किंवा कोणतीही मानवनिर्मित दुर्घटना घडली आहे किंवा जिथे हत्याकांड किंवा मोठ्या प्रमाणात मृत्यू झाला आहे, त्याला डार्क टुरिझम म्हणतात. डार्क टुरिझमला जाणाऱ्या लोकांचा असा विश्वास आहे की त्या ठिकाणी जाऊन ते त्या अपघातांमध्ये स्वतःला सामील करू शकतात. यासाठी ते खूप पैसेही खर्च करतात, जेणेकरून त्यांना अपघाताची जागा जाणवेल.
डार्क टुरिझमची वाढणारी बाजारपेठ
मार्केट मॉनिटरिंग साइट फ्यूचर मार्केटिंगच्या मते, डार्क टुरिझमची बाजारपेठ खूप मोठी आहे. आणि त्यात सातत्याने वाढ होत आहे. येत्या 10 वर्षांत गडद पर्यटनाची बाजारपेठ 41 अब्ज डॉलर्स म्हणजेच 3 लाख 4 हजार कोटी रुपयांपर्यंत वाढेल असा अंदाज आहे.
2021 मध्ये इंटरनॅशनल हॉस्पिटॅलिटी रिव्ह्यूमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अहवालात असे म्हटले आहे की लोक या ठिकाणी कनेक्शन शोधण्यासाठी किंवा वेदना अनुभवण्यासाठी जातात, परंतु बहुतेक पर्यटकांसाठी ते फक्त एक थरार आहे, जणू काही ते धोकादायक काम करण्यासाठी आले आहेत.
हेही वाचा – बांगलादेश तर सोडला, पण आवडती वस्तू भारतात मिळेल का?
डार्क टुरिझम हा शब्द कोठून आला?
डार्क टुरिझम ही संज्ञा कशी अस्तित्वात आली? याचा शोध कोणी लावला? डार्क टुरिझम हा शब्द 1996 मध्ये स्कॉटलंडच्या ग्लासगो कॅलेडोनियन विद्यापीठाच्या जे. जॉन लेनन आणि माल्कम फॉली यांनी शोध लावला. यात क्रूर मृत्यूच्या ठिकाणांव्यतिरिक्त, यात भयंकर नैसर्गिक आपत्तीनंतर झालेल्या विनाशाच्या ठिकाणांना भेट देणे देखील समाविष्ट आहे.
जगातील काही खास ठिकाणे
जगभरातील काही ठिकाणे डार्क टुरिझसाठी खास आहेत. पोलंडमधील ऑशविट्झ एकाग्रता शिबिरापैकी एक आहे. नाझी राजवटीत हा सर्वात मोठा नजरबंदी शिबिर होता, जिथे ज्यूंना कैद करून मारण्यात आले होते. अनेकांना गॅस चेंबरमध्ये टाकून जीव गमवावा लागला तर अनेकांना भूक आणि थंडीमुळे जीव गमवावा लागला.
ऑशविट्झमध्ये हिटलरची क्रूरता अनेक वर्षे चालू होती. आजही दरवर्षी अडीच लाखांहून अधिक पर्यटक या ठिकाणी भेट देतात. याशिवाय जपानच्या हिरोशिमाचाही गडद पर्यटनाच्या खास ठिकाणांमध्ये समावेश आहे. हिरोशिमा येथे 1945 मध्ये अणुबॉम्ब टाकण्यात आला होता. ज्यामध्ये 80 हजारांहून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला.
मात्र, त्यानंतरही हा विनाश थांबला नाही. काही वर्षांनंतर येथे पीस मेमोरियल पार्क बनवण्यात आले, जे पाहण्यासाठी जगभरातून लोक येतात. डार्क टुरिझमच्या विशेष ठिकाणांमध्ये अमेरिकेचे वर्ल्ड ट्रेड सेंटर, युक्रेनचे चेरनोबिल अणु प्रकल्प, रवांडाचे नरसंहार साइट मुरांबी जेनोसाइड मेमोरियल आणि इटलीचे पोम्पेई शहर यांचा समावेश आहे.
भारतातही ट्रेंड
विशेष म्हणजे हा ट्रेंड जगातच नाही तर भारतातही आहे. भारतात अशी अनेक ठिकाणे आहेत जिथे लोक गडद पर्यटनासाठी येतात. जसे – जालियनवाला बाग, अंदमानचे सेल्युलर जेल, उत्तराखंडचे रूपकुंड तलाव आणि जेलमेरचे कुलधारा गाव, जे रहस्यमय कारणांमुळे रातोरात नष्ट झाले.
मात्र, गेल्या काही वर्षांत या पर्यटन पद्धतीला विरोध होत आहे. अशा प्रकारे पर्यटक येण्याने स्थानिक लोक दुखावले जातात, असे लोकांचे मत आहे. किंवा पर्यटक त्यांना दुखवू शकतात. याशिवाय नैसर्गिक आपत्तींना सामोरे जावे लागलेले क्षेत्र अतिशय संवेदनशील आहेत. अचानक गर्दी वाढल्याने पुन्हा अनर्थ घडण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
व्हॉट्सॲप चॅनेल येथे फॉलो करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-3 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-2 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!