10000 Rs Note : रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद करण्याचे आदेश दिले आहेत. 2000 च्या नोटा कायदेशीर राहतील असे आरबीआयने स्पष्ट केले असले तरी. म्हणजेच हा निर्णय नोटाबंदी नाही हे सर्व प्रथम समजून घेणे आवश्यक आहे. कारण RBI ने म्हटले आहे की 2000 च्या नोटा काही अटींसह सुमारे चार महिने म्हणजे 30 सप्टेंबरपर्यंत बँकांमध्ये जमा किंवा बदलल्या जाऊ शकतात. याआधीही भारतात 500, 1000, 5000 आणि 10,000 च्या नोटा चलनातून बंद करण्यात आल्या आहेत, मात्र बहुतांश लोकांना याची माहिती नाही.
नोटाबंदी म्हणजे काय?
नोटाबंदीबाबत, अर्थव्यवस्थेतील तज्ज्ञांचे असे मत आहे की, मोठ्या नोटा चलनातून वेळोवेळी चलनात आणण्यापासून रोखण्याची प्रक्रिया, रोख प्रवाह स्वच्छ करण्याबरोबरच काळा पैसा आणि बनावट चलनाचा साठा रोखण्याच्या उद्देशाने केला जातो. 19 मे 2023 पूर्वी देशात अनेक प्रसंगी कायदेशीर निविदा किंवा चलनात असलेल्या नोटांशी संबंधित अनेक निर्णय घेण्यात आले आहेत.
देशात 500 ते 10,000 च्या नोटांवर बंदी
1000, 5000 आणि 10000 च्या नोटा भारतातही चालत होत्या. पण तो काळ वेगळा होता. स्वातंत्र्यापूर्वी 100 रुपयांच्या वरच्या सर्व नोटांवर बंदी घालण्यात आली होती. म्हणजेच जुन्या काळात नोटाबंदीसारखा निर्णय घेऊन मोठ्या नोटा चलनात आणल्या जात होत्या. अशा परिस्थितीत, आम्ही तुम्हाला पुन्हा एकदा सांगतो की 2000 च्या नोटेबाबत RBI ने नुकताच घेतलेला निर्णय नोटाबंदीच्या कक्षेत येत नाही. हा आदेश घर, बाजार आणि सर्वत्र या नोटा चलनात आणण्याशी संबंधित आहे.
हेही वाचा – 2000 Rs Note : आजपासून बदलता येणार 2000 च्या नोटा! त्यापूर्वी जाणून घ्या 7 गोष्टी
भारतातील पहिली नोट बंदी
देशातील पहिली नोटबंदी जानेवारी 1946 मध्ये झाली, स्वातंत्र्याच्या एक वर्ष आधी, जेव्हा पहिल्या 500, 1000 आणि 10,000 च्या नोटा चलनातून बाहेर पडल्या होत्या. आरबीआयच्या वेबसाइटवर उपलब्ध माहितीनुसार, केंद्रीय बँकेने 1938 मध्ये पहिल्यांदा 10,000 रुपयांची नोट छापली होती. RBI ने छापलेली ही सर्वात मोठी नोट होती जी जानेवारी 1946 मध्ये नोटाबंदीमुळे बंद करण्यात आली होती. 1954 मध्ये पुन्हा एकदा 10 हजाराची नोट बाजारात आली पण 1978 मध्ये ती पुन्हा बंद झाली.
16 जानेवारी 1978 रोजी मोरारजी देसाई यांच्या सरकारने 1000, 5000 आणि 10,000 रुपयांच्या नोटा बंद करण्याची घोषणा केली होती. सरकारने ही नोटबंदी जाहीर केल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी म्हणजे १७ जानेवारीला सर्व बँका आणि त्यांच्या शाखांना त्यांचे ट्रेझरी विभाग व्यवहारांसाठी बंद ठेवण्यास सांगण्यात आले.
नंतर, पंतप्रधान मोदी सरकारच्या पहिल्या कार्यकाळात 08 नोव्हेंबर 2016 च्या मध्यरात्रीपासून महात्मा गांधी मालिकेअंतर्गत जारी केलेल्या 500 आणि 1000 च्या नोटा यापुढे कायदेशीर निविदा नाहीत. त्या काळात जणू संपूर्ण देश बँकेबाहेर रांगेत उभा होता. मात्र, हळूहळू परिस्थिती सामान्य झाली.