Science : कुत्रे, मांजरी किंवा घोडे आवाज ऐकताच लगेच कान हलवतात हे तुम्ही कधी लक्षात घेतले आहे का? पण मानव हे का करू शकत नाहीत? आपल्या पूर्वजांमध्येही ही क्षमता होती का? या विसरलेल्या शक्तीचे रहस्य आता शास्त्रज्ञांना सापडले आहे.
विज्ञानानुसार, मानवी पूर्वज त्यांचे कान हलवू शकत होते, परंतु आपण ही क्षमता सुमारे 25 लाख वर्षांपूर्वी गमावली. जर्मनीच्या सारलँड विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांना एका संशोधनात असे आढळून आले की असे स्नायू अजूनही आपल्या कानात असतात, परंतु ते निष्क्रिय झाले आहेत. तथापि, जेव्हा आपण लक्ष वेधून घेणारा आवाज ऐकतो तेव्हा आपल्या कानातील स्नायू थोडेसे सक्रिय होतात.
कान हलवणे का आवश्यक आहे?
प्राण्यांसाठी कानांची हालचाल खूप महत्त्वाची असते. हे त्यांना केवळ विशिष्ट आवाजावर लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करत नाही तर आवाज कोणत्या दिशेने येत आहे हे देखील समजते. कुत्रे, मांजरी आणि इतर अनेक प्राणी त्यांचे कान हलवू शकतात, ज्यामुळे त्यांना कोणताही धोका लवकर ओळखता येतो.
संशोधकांनी सांगितले की त्यांना आपल्या कानातील स्नायू “ऐकण्यास कठीण” परिस्थितींना कसा प्रतिसाद देतात हे तपासायचे होते. शास्त्रज्ञांनी स्पष्ट केले: “कल्पना करा जेव्हा तुम्ही शांत रेस्टॉरंटमध्ये एखाद्याचे ऐकता आणि नंतर गोंगाट असलेल्या रेस्टॉरंटमध्ये तेच करण्याचा प्रयत्न करता, तेव्हा फरक स्पष्ट होतो.”
आजही काही लोकांमध्ये ही क्षमता आहे!
जरी बहुतेक लोकांमध्ये ही क्षमता गेली असली तरी, सुमारे 10 ते 20 टक्के लोकांमध्ये अजूनही कान हलवण्याची ताकद आहे. हे शक्य आहे कारण कान हलवणारे तीन प्रमुख स्नायू (जे कानाला कवटी आणि त्वचेशी जोडतात) अजूनही शरीरात असतात, परंतु ते बहुतेक निष्क्रिय असतात. अभ्यासातील सर्व प्रौढ सहभागींच्या कानांवर इलेक्ट्रोड बसवले होते, ज्यामुळे शास्त्रज्ञांना त्यांचे कान हलवणारे स्नायू कसे सक्रिय होतात हे पाहता आले. संशोधनात असे आढळून आले आहे की जेव्हा ऐकणे कठीण असते तेव्हा कानातील हे लपलेले स्नायू अधिक काम करतात.
हेही वाचा – Monsoon 2025 : यावर्षी भारतात मान्सून सामान्य, कमकुवत ला निनाचा फायदा
संशोधन कसे केले गेले?
मानवी श्रवण क्षमतेचा अभ्यास करण्यासाठी शास्त्रज्ञांनी इलेक्ट्रोमायोग्राफी नावाच्या तंत्राचा वापर केला. या तंत्राने, स्नायूंच्या हालचाली मोजल्या जातात. संशोधनादरम्यान, 20 लोकांना ऑडिओबुक्स आणि लक्ष विचलित करणारे पॉडकास्ट वाजवण्यात आले. जेव्हा सहभागींना कठीण ऑडिओ वाजवण्यात आला तेव्हा शास्त्रज्ञांना आढळले की त्यांच्या कानातील निष्क्रिय स्नायू थोडेसे सक्रिय झाले आहेत.
चांगल्या अभ्यासासाठी हा प्रयोग मोठ्या गटावर पुन्हा केला जाईल असे संशोधकांचे म्हणणे आहे. तथापि, मानवी उत्क्रांतीच्या काळात ही क्षमता आता फक्त नावापुरतीच राहिली आहे आणि भविष्यात ती परत येण्याची शक्यता खूपच कमी आहे.
‘वाचा मराठी’चे व्हॉट्सॲप चॅनेल येथे फॉलो करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-3 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!
‘वाचा मराठी’चा व्हॉट्सअप ग्रुप-2 जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा!