मुंबई : पृथ्वीवर पाणी मुबलक आहे, परंतु स्वच्छ, पिण्यायोग्य आणि सुरक्षित पाण्याची कमतरता आहे. जगातील अनेक लोक आजही स्वच्छ आणि सुरक्षित पाण्यापासून वंचित आहेत. पण शुद्ध पाणी मिळणंही तितकंसं अवघड नाही. पाण्याचे अनेक स्त्रोत आहेत ज्यात महासागर, नदी, तलाव, भूगर्भातील पाणी, पावसाचं पाणी यांचा समावेश आहे. मात्र शुद्ध व शुद्ध पाणी कुठून मिळणार हा वाद अनेकदा होत असतो. पावसाचं पाणी किती शुद्ध आहे आणि ते पिण्यायोग्य आहे की नाही आणि त्याचा वायू प्रदूषणाशी काय संबंध आहे याबद्दलची माहिती आम्ही पुढं सांगणार आहोत.
शुद्ध रुप
पावसाच्या पाण्याबद्दल लोकांमध्ये अनेक गैरसमज आहेत, परंतु सत्य हे आहे की ते पाण्याचं सर्वात शुद्ध स्वरूप आहे. एक काळ असा होता की पाण्याची कमतरता नव्हती. तलाव, विहिरी, नद्या सर्वत्र पाणी उपलब्ध होतं. लहान नद्याही बारा महिने वाहत असत. मुलं पावसाच्या पाण्यात अंघोळ करायची आणि तोंड उघडून पाणी प्यायची. पावसाचं पाणी स्वच्छ आहे की नाही याचा विचार करण्याची त्यांना गरज नव्हती.
बाटलीबंद पाणी
आज आपण हळूहळू शुद्ध पाण्याच्या नावाखाली बाटलीबंद पाण्याला प्राधान्य देतो. पाऊस पडताच आम्ही मुलांना पावसात राहू नका तर आत या असं सांगतो. पण बाटलीबंद पाण्याऐवजी पावसाचं पाणी प्या असं आज कोणाला सांगता येईल का? पण बाटलीबंद पाण्याचा उगम पावसाच्या पाण्यातून झाल्याचं दाखवणारे पुरावे आहेत.
पावसाच्या पाण्याची शुद्धता
नद्या आणि कालव्यांचं बहुतांश पाणी पावसाचं आहे. नळांमध्ये येणाऱ्या पाण्याचा मुख्य स्त्रोतही पाऊस आहे. नैसर्गिक जगातही, चालू चक्राच्या शीर्षस्थानी पावसाचं पाणी असतं. पाणी ढगांपर्यंत पोहोचतं, ते बाष्पीभवनाच्या प्रक्रियेतून पोहोचतं, त्यानंतर पावसाद्वारे पृथ्वीवर पोहोचेपर्यंत ते शुद्ध राहतं.
पाणी कसं प्रदूषित होतं?
जगात पृथ्वीवर कोणतंही पाणी असेल तर ते केवळ पावसाच्या पाण्यातून आलं आहे. जेव्हा ते जमिनीच्या आत जातं तेव्हा ते खनिज पाणी बनतं कारण जमिनीखालील खनिजं त्यात विरघळतात. तरीही हे पाणी तुलनेनं सुरक्षित आणि स्वच्छ आहे. पावसाचं पाणी जिकडं तिकडं जातं, तेव्हा ते त्याच्याशी जुळवून घेतं. कचऱ्यावर पडल्यास ते प्रदूषित होतं.
पावसाचं पाणी सर्वात शुद्ध कधी असतं?
हेही वास्तव आहे की पाणी जितकं जास्त पसरेल, म्हणजेच जितकी जास्त जागा जाईल तितकी त्यात प्रदूषण होण्याची शक्यता जास्त आहे. आणि मग आपण त्याच्या शुद्धीकरणाची किंमत देऊ. अशा प्रकारे सर्वात शुद्ध पाणी म्हणजे पावसाचे पाणी जे जमिनीपर्यंत पोहोचले नाही. हे नैसर्गिकरित्या सर्वात शुद्ध पाणी आहे. म्हणूनच प्रदूषित होण्याआधी आपण ते पिण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.